Lonnie Van Brummelen & Siebren De Haan
subi dura a rudibus
10.12.11 – 22.01.12
Het Nederlandse kunstenaarsduo Lonnie van Brummelen & Siebren de Haan presenteert het filmtweeluik Subi dura a rudibus (16mm film, 26 min., 2010). De stille film vertrekt van een serie 16e-eeuwse tapijten die de verovering van Tunis door Keizer Karel V in 1535 afbeelden. De tapijten zijn ontworpen door Jan Cornelisz Vermeyen, een schilder aan het Habsburgse hof die de opdracht kreeg ‘embedded’ mee te reizen met de troepen van Karel V en tekeningen te maken van de strijd. Het resultaat wordt beschouwd als het eerste kunstwerk met een documentairekarakter waarin een kunstenaar zichzelf afschildert als deel van de scène. Vermeyen ontwierp de patroontekeningen in gespiegelde vorm, omdat de achterkant van het tapijt in feite de voorkant is voor de wever.
De beelden van de tapijten en de gespiegelde patroontekeningen worden hier synchroon naast elkaar geprojecteerd. De choreografie van spiegelbeelden herinnert aan de gekende, abstracte inktvlekken uit een psychologische rorschachtest, wat voor de bezoeker de rol van de eigen interpretatie heel tastbaar maakt. De aandacht wordt gericht op de discrepanties tussen de oorspronkelijke tekeningen en de vertaling van de wever naar het uiteindelijke tapijt. De verslaggeving op de tapijten toont zowel het standpunt van de keizer als dat van zijn tegenstanders en ook de schilder maakt deel uit van de oorlogsscène. De diptiek tekent zo een spanningsveld uit tussen wat als interpretatie en wat als objectieve realiteit of waarheid begrepen kan worden.
De titel Subi dura a rudibus is een palindroom dat zich laat vertalen als “onderga ruwe behandelingen door onbeschaafde bruten”. Net zoals de installatie kan deze titel in beide richtingen gelezen worden: wie is de bruut en wie staat aan de goede kant? Van Brummelen en de Haan werpen in dit licht de vraag op of de schilder zich bewust zou zijn geweest van het idee dat hij als ‘embedded journalist’ geen volledig objectief standpunt kon vertegenwoordigen. Het tapijt als toenmalig propagandamiddel kan hierbij op de korrel genomen worden door een 16e-eeuwse schilder te vergelijken met een 21e-eeuwse oorlogsfotograaf, antropoloog of historicus die met dezelfde representatiekwestie geconfronteerd wordt. Dergelijke visuele omkeringen en inhoudelijke denkpistes roepen enkel meer vragen op, wat precies deel uitmaakt van de strategie van de kunstenaars. Ze willen bij de esthetische ruimte van dit kunstwerk een ruimer onderzoeksveld betrekken dat zich beweegt tussen de domeinen van politiek, geschiedenis en cultuur. Het werk sluit aan bij de specifieke geografische context waarin het hier getoond wordt: Karel V werd geboren in Gent en grootgebracht in Mechelen, tevens de stad waar dit tapijt tot stand kwam.
