Arash Nassiri
Tehran-geles

KIOSK screent in 2023 in samenwerking met Le Fresnoy een reeks films op haar website. Tashattot Collective heeft Yara Al Chehayed uitgenodigd om een selectie van drie films te maken uit de catalogus van Le Fresnoy als antwoord op de tentoonstelling Tashattot. Tehran-geles van Arash Nassiri (2014) is de derde film geselecteerd door Yara Al Chehayed.

Vier vragen aan Arash Nassiri

Yara Al Chehayed: In je film Tehran-Geles (2018) dwaalt de camera vanuit vogelperspectief door de stad, wat ons een buitenaards gevoel geeft. Denk je dat Teheran in het bijzonder en steden in het Midden-Oosten in bredere zin ons van ons vervreemden? En zo ja, hoe zou je beschrijven dat 'wij' vervreemd zijn''?

Arash Nassiri: Het samenstellen van dit videowerk was voornamelijk geworteld in twee elementen. Het eerste is het gebruik van een gemeenschappelijke taal die iedereen kent door luchtfoto’s te gebruiken om een scène of een personage te introduceren. Met gemeenschappelijke taal bedoel ik een Hollywood sci-fi taal. Het tweede komt aan het einde van de film: het beeld dat een kopie is van een nep-horrorfilm met een zeer dichte skyline van het centrum. Dit was voor mij heel logisch, aangezien het project onvervulde dromen van de westerse moderniteit belicht. En wat is er mooier dan westerse taal te gebruiken om dat te laten zien?

Elke keer dat ik een werk produceer, hangt mijn denken over hoe ik het vorm kan geven af van mijn onderzoek en ook van een persoonlijk verlangen. Voor dit werk heb ik veel archiefmateriaal gebruikt: audiogetuigenissen, afbeeldingen van winkelborden en straatnaamborden uit Teheran begin 2010 - als een iconografie van borden die je op dat moment in de stad kon zien en die inmiddels waarschijnlijk verdwenen zijn - en gevonden luchtfoto's van Los Angeles. Ik was blij om die drie soorten archiefmateriaal met elkaar te vermengen. En bij het combineren van die drie was ik eerder aan het samenbrengen dan een beeld aan het creëren. Dat werkte voor mij stimulerend. Ik belaadde een generiek visueel archief en vermengde het met mondelinge verhalen die niet meer authentiek zijn omdat ze het over een andere plek hebben.

Over vervreemding gesproken, ja, landen met minder persoonlijke vrijheid kunnen vervreemdend werken, maar ik ben niet opgegroeid in Iran, ik ging heen en weer – dat was mijn vervreemding, een goede vervreemding. Ik moest gewoon op doorreis zijn tussen twee plaatsen. Maar ik denk dat Teheran een zeer actieve stad is op het vlak cultuur en zijn jonge bevolking, en het is erg speels met al zijn problemen. Het is een geweldige stad.

YAC: Denk je dat mondelinge geschiedenis een tegengeschiedenis is voor verhalen die worden gedomineerd door machthebbers? Michel Foucault en Louis Althusser beschouwen 'onze verhalen' als die in de marge versus de nationale herinnering, en wijzen erop dat nationale verhalen niet geïnteresseerd zijn in het opnemen van de onze. Hoe zie je het gebruik van mondelinge verslagen in je film bijdragen aan de opkomst van ondergeschikte stemmen?

AN: Ik dacht niet echt aan verhalen. Het idee was om te laten zien wat Teheran had kunnen worden, dus vroeg ik mensen om zich voor te stellen hoe hun leven zou zijn als Teheran een volledig 'westerse' stad was en ik liet hen erover dagdromen. Het idee was om deze getuigenissen een nepstad te laten creëren. Wat ik leuk vind aan persoonlijke mondelinge verhalen is dat, als je ze samenvoegt, je een overkoepelend thema kunt zien. Maar afzonderlijk genomen zijn ze een weerspiegeling van persoonlijke ervaringen in deze specifieke tijd. De manier waarop ze de stad beschrijven is ook een momentopname van hun eigen beleving. En ik wilde het gevoel voor humor behouden - de donkere humor - die het kan hebben, een gedachte die op dit moment wordt geproduceerd. Het was als een gesprek: mensen dachten na, herinnerden zich dingen. Het verhaal heeft een real-time kwaliteit.

Ik werd het meest geraakt door de telefoontjes waarmee ik de interviews afnam: de compressie van de stem in de opnames. Ik hoorde de stemmen van mensen van wie ik hield, sommigen in Frankrijk, Duitsland, de VS, Canada - het waren een heleboel lange afstandsgesprekken. Ik had echt een gevoel van spectrale aanwezigheid. Het is bijna sci-fi dat je kunt praten met iemand die dichtbij en toch ver weg is, en toch weer dichtbij tegen je spreekt in je oor. Ik denk dat het ook bij het beeld past, omdat de compressie ons allemaal bekend is, we kennen allemaal die textuur.

YAC: Je film straalt nostalgie uit naar een eerder Teheran. Denk je dat Teheran vroeger beter was dan Teheran vandaag, zelfs als een van de vertellers melding maakt van politiegeweld onder de sjah? Tijdens het lezen voor mijn doctoraat vond ik overeenkomsten met Beiroet, waar mensen constant nostalgisch zijn naar een stad van voor de burgeroorlog, en dit komt vooral door hun onvermogen om de oorlog en hun heden te accepteren. Denkt u dat dit tegenwoordig van toepassing is op Iraniërs?

AN: Ik vond het jammer dat de nostalgie in de film bleef, maar het is zo nauw verbonden met het materiaal dat ik heb gebruikt. Ik kon niets anders uit die getuigenissen halen, en de beeldtaal brengt er kilheid in. Daarom gebruikte ik uiteindelijk de getuigenissen die het meest bol stonden van nostalgie en desoriëntatie. Ik deed ook mijn best om lichtheid te brengen door middel van kleuren en er is veel vuurwerk - ik wilde de stad vieren.

Teheran of welke andere stad dan ook: vroeger was niets beter. Ik ben optimistisch. Alles gaat beter worden. Ik haat nostalgie, maar ik voel me melancholisch. Melancholie in plaats van nostalgie.

Deze verhalen keer op keer horen en zich verhouden tot die gevoelens, ze begrijpen maar er zich niet toe verhouden. De geïnterviewden leven in een klinische staat van nostalgie. Wat ik het leukste vind, is de ontkenning: want hoe meer ze ontkennen, hoe meer ze in fictie zijn, en als ze in fictie zijn, zijn ze in hun verbeelding en verbeelding is het proces van creëren. Voor mij wordt het een sciencefictionfilm vanwege hun ontkenning. Mijn rol was om het op een correcte manier weer te geven, om de stem en de bewoners van dit denkbeeldige territorium samen te brengen. Maar nee, ik denk niet dat Teheran beter was voordat ze een revolutie ontketenden.

YAC: Je woont in Parijs, maar toen je een film bedacht over een denkbeeldige stad, projecteerde je in Los Angeles. Waarom niet Parijs, vanuit je eigen werkelijkheid?

AN: Omdat LA op een bepaald historisch punt het sjabloon voor Teheran werd. Ze huurden architecten uit LA in om in de jaren zestig en zeventig een masterplan voor Teheran te ontwerpen. Iraniërs waren in de ban van de suprematie van de Amerikaanse levensstijl, die werd gezien als een manifestatie van moderniteit. Als je een auto neemt en door de stad rijdt, dan rijd je in Los Angeles, je ziet patronen uit LA. Ik heb het tweelingstadconcept niet uitgevonden, en een groot deel van de diaspora ging na de revolutie naar LA. Ik voegde iets toe aan de discussie, met behulp van readymade en gevonden beeldmateriaal. LA gekleed in de neonreclames van Teheran.

Over Arash Nassiri

Arash Nassiri werd geboren in Teheran in 1986. Hij is afgestudeerd aan de École nationale supérieure des arts décoratifs, Parijs, en heeft zijn studie voortgezet aan Le Fresnoy, Studio national des arts contemporains.

Over Yara Al Chehayed

Yara Al Chehayed, is doctoraatsstudent aan de Université Catholique de Louvain. Ze is afkomstig uit de Levant. Haar project behandelt Libanese oorlogscinema, de afwezigheid van de dader en het daardoor gecreëerde oorlogsspook. Ze is onderzoeker in sociale wetenschappen met specifieke interesse in identiteit, verbondenheid en migratie en de manifestatie ervan in culturele productie, voornamelijk film.